در مواجه با مارها چه کنیم؟

به محض مشاهده‌ مارهای سمی مسیر خود را تغییر دهید.

همیشه در كوهپیمایی یك چوب‌دستی (یا باتوم) با خود داشته باشید. حركت چوب‌دستی موجب دور كردن مار از سر راه شما می‌گردد.

در صورتی كه مورد تعقیب ماری قرار گرفتید به صورت زیگزاگ حركت كنید.

اگر با یك مار در طبیعت برخورد كردید، این احتمال را بدهید كه ممكن است مارهای دیگری هم در همان حوالی وجود داشته باشند.

در صورت برخورد ناگهانی با مار از هرگونه حركت تهاجمی پرهیز کنید. چون چشم مار از حركت و حرارت تحریك می‌شود.

فاصله‌ای كه مارها می توانند به انسان حمله كنند بر حسب نوع مار متفاوت است، ولی آنها معمولاً بیش از فاصله‌ 50 سانتیمتری قادر به حمله نیستند. بنابراین پس از مشاهده‌ مار، در فاصله‌ی قدرت حمله آن قرار نگرفته و از بازی كردن در اطراف محل خودداری كرده و از آنجا دور شوید.

اگر تصادفاً مورد حمله‌ی مار قرار گرفتید برای احتراز از حمله‌ بعدی مار، هر چه زودتر از آن محل دور شوید.

این توصیه ها را جدی بگیرید:

فراموش نكنید شما كه در طبیعت بدنبال آب، درخت، سایه و گل هستید، مارها هم دقیقاً دنبال همین موارد هستند.

از توقف در مكان‌هایی كه دارای گل و گیاه فراوان و فاقد دید كافی می‌باشد جداً پرهیز كنید.

در هنگام چیدن گل مواظب باشید.

در هنگام پوشیدن كفش در طبیعت، حتماً داخل آن را بازدید كنید.

در هنگام رفتن به طبیعت حتماً از چكمه و پوتین استفاده كنید.

در طبیعت هرگز به چشمان خود اعتماد نكنید، چون بعضی مارها خود را به شكل‌های مختلف در می‌آورند.

در صورت برخورد با مار به آرامی از آن فاصله بگیرید.

بعد از غروب آفتاب، به جمع كردن چوب برای سوزاندن و یا كار دیگر نپردازید و در روز هم چوب‌های انباشته شده در بیابان یا روستا را قبلاً با چوب بلندی جابجا كرده و سپس آنها را بردارید

دست و پای خود را در مكان‌های مشكوك كه بازرسی آنها با چشم میسر نیست وارد نكنید.

در بیابان‌ها قبل از بازدید دقیق اماكن موجود یا سایه‌بان‌ها، داخل آنها نشوید و در آنها اطراق نكنید.

از نشستن بر روی تنه‌ درختان بر زمین افتاده یا تخته سنگ‌ها، قبل از بازرسی دقیق آنها خودداری كنید.

از توقف در مكان‌هایی كه دارای سنگلاخ با سوراخ‌های متعدد است جداً پرهیز كنید.

در هنگام ماهیگیری مراقب اطراف خود باشید.

بعد از غروب آفتاب، به جمع كردن چوب برای سوزاندن و یا كار دیگر نپردازید و در روز هم چوب‌های انباشته شده در بیابان یا روستا را قبلاً با چوب بلندی جابجا كرده و سپس آنها را بردارید.

در تاریكی شب در بیابان قدم نزنید. از پا برهنه راه رفتن در اطراف كلبه‌های روستایی خودداری كنید. اصولاً برای كوه‌نوردی یا پیاده‌روی در دشت و صحرا هنگام روز هم باید از كفشهای ساق بلند مناسب نظیر چكمه یا پوتین استفاده شود.

نزدیك توده‌های انبوه اشیای زاید و بی مصرف و یا دسته چوبها و علف‌های انباشته بر روی هم و همچنین در دهانه‌ی غارها، حفره‌ها و یا باتلاقها، چاهها و قناتها و به طور كلی مكان‌های متروكه نخوابید.

در آبهایی كه در داخل و یا در اطرافشان احتمال وجود مار است وارد نشوید.

 برخی از مارها قادرند خود را از درخت و یا دیوار خرابه‌ها بالا بكشند. بنابراین در مكان‌های مشكوك، قبل از بالا رفتن از درخت یا دیوار و یا دست گذاردن بر روی آنها احتیاط و دقت لازم را رعایت نمایید.

بهتر است از وسط علفزارهای بلند و گندم‌زارها بدون پاپوش مناسب رد نشوید. یا بوته‌های انبوه را زیر پا نگذارید و یا به كندن آنها اقدام نكنید، و در صورت اجبار قبلاً با استفاده از یك چوب بلند دقیقاً به بررسی محل پرداخته و از نبودن مار اطمینان حاصل كنید.

 هیچگاه به تنهایی به كوه‌نوردی یا راهپیمایی در محل‌هایی كه احتمال وجود مار سمی می‌رود نروید.

برای گردش در مكان‌هایی كه امكان وجود مار هست، جعبه كمكهای اولیه جهت گزیدگی را همراه داشته باشید.

مارگزیدگی

مارگزیدگی از مواردی است كه خیلی باید در مورد آن هوشیارانه و با دقت عمل كرد؛ چرا كه هرگونه غفلت ممكن است منجر به عوارض خطرناكی برای فرد شود. بنابراین لازم است مصدوم را حتما و در اسرع وقت به مراكز درمانی منتقل كنیم تا تحت مراقبت های لازم قرار گیرد.

همانطور كه می دانید همه مارها سمی نیستند و در واقع به دو دسته سمی و غیر سمی تقسیم می شوند.

مارهای سمی خود از نظر میزان سمی بودن یكسان نبوده و با هم فرق دارند. همچنین از نظر شكل ظاهری نیز مارهای سمی و غیر سمی تفاوتهای آشكاری دارند. با این حال توصیه می کنیم که در وهله اول همه مارها را سمی قلمداد کنید. در نزدیک شدن به مارها دقت کنید و به هیچ عنوان خود را در شرایط خطر قرار ندهید.

باید و نبایدها

1)  مهمترین نکته چه در مارگزیدگی و چه در تمام آسیب دیدگی های دیگر لزوم حفظ آرامش است. استرس درصد بالایی از کارایی شما را از بین می برد. لزومی ندارد بترسید.

شما گام در راهی گذاشته اید که پر از خطر است. قطعا شما انسان خطرپذیری بوده اید که پا در جنگل، کویر و یا کوهستان گذاشته اید.

آرامش خود را حفظ کنید و مطمئن باشید که می توانید خود و یا دوست خود را نجات دهید.

2) اطراف را به دقت نگاه کنید و مطمئن شوید که مار یا مارهای دیگر در محل وجود ندارند. در صورت وجود، ترجیحا به جای سعی در کشتن مار سریعا از محل دور شوید. در صورتی که خطری وجود ندارد به هیچ عنوان مصدوم را وادار به حرکت نکنید. به دقت محل گزش را بررسی کنید.

3)در مارهای سمی محل گزش به صورت یک یا دو سوراخ نسبتا عمیق است. در صورتی که محل گزش به صورت یک ردیف دندان بود می توانید خیالتان از بابت سمی نبودن مار راحت باشد و مطمئن شوید که شما یا دوستتان از گزش مار نخواهد مرد!

علایم مارگزیدگی: سوزش، تورم، قرمزی محل، تهوع، استفراغ، سرگیجه، کاهش فشار خون، ضعف و بسیاری علائم دیگر ممکن است در اثر گزش مار سمی ایجاد شود. البته وجود این علائم و علائم دیگر و شدت و ضعف آنها به عواملی همچون میزان سم، نوع مار و حساسیت فرد دارد.

4) اكثر گزیدگی ها در ناحیه دست و پاها اتفاق می افتد. بنابراین توصیه می شود (در مورد مارهایی كه سم آنها از طریق اختلال در عملكرد دستگاه عصبی عمل می كند؛ مانند مار كبری و مار مرجانی) با استفاده از پارچه یا باندی كه حدود 4 تا 5 سانتی متر عرض داشته باشد، بالا و پایین محل گزیدگی را ببندید كه البته این كار باید با رعایت اصول انجام شود. باند یا پارچه را طوری ببندید كه یك انگشت براحتی از زیر آن عبور كند و مانع مسدود شدن خون سرخرگی نشود.

توجه: در صورتی كه محل گزش در نزدیكی مفاصل است، از قرار دادن نوار در دو سمت مفصل خودداری كنید و نوار مورد نظر را فقط در بالای زخم (سمتی كه به تنه مصدوم نزدیك تر است) ببندید.

5) انتهای زخم را پایین تر یا هم سطح قلب قرار دهید. زیور آلات، ساعت یا لباس های تنگ را از اندام گزیده شده خارج كنید. استفاده از دستگاه پمپ مكنده مخصوص در 30 دقیقه اول مارگزیدگی توصیه می شود. در صورتی كه پس از 5 تا 10 دقیقه بعد از گزیدگی به بیمار رسیدید، توسط ساكشن كردن می توانید 25-50% زهر را خارج كنید. در صورت در اختیار داشتن محلول آنتی سپتیك یا صابون سطح زخم را با آن شستشو دهید.

6) در نقطه گزیدگی و درست با همان عمقی كه نیش مار فرو رفته است (سطحی و حدود 4 میلی متر) یك برش خطی بدهید. هیچ گاه روی ناحیه را برش ضربدری ندهید زیرا این كار ریسك بریده شدن اعصاب و عروق خونی را افزایش می دهد. زخم باید حدود 20 دقیقه ساكشن شود. در صورتی كه نجات دهنده خود زخم بازی در دهان یا اطراف دهان داشته باشد، باید از این كار اجتناب کند. مایع زخم كه توسط ساكشن دهانی خارج می شود، باید مرتبا دور ریخته شود. با این حال اگر احتمالا بلعیده شد، جای نگرانی نیست؛ زیرا زهر در معده بی اثر می شود. بسیاری از متخصصین با ساکشن دهانی مخالفند. اما احتمالا شما هم با این نظر موافقید که هر کاری برای نجات جان خود و یا دوستتان که می توانید باید انجام دهید.

7) در صورت امكان اطلاعات صحیحی در مورد شكل مار به دست آورید.

8)هرگز به بیمار اجازه ندهید كه راه برود. بعد از انجام اقدامات گفته شده مصدوم را سریعا به مراكز درمانی منتقل كنید. به یاد داشته باشد که حتی با انجام یک ساکشن به موقع و دقیق باز هم مقداری از سم در خون مصدوم وجود دارد که باید با کمک پادزهر مناسب حذف شود.

نكته:  سم بعضی از مارها (مثل ماركبرا و مار مرجانی) بر روی سیستم عصبی اثر می گذارد و با فلج كردن عضلات تنفسی باعث خفگی و مرگ فرد می گردد. ارایه كمك های اولیه مناسب، به ویژه انجام تنفس مصنوعی (احیای قلبی – ریوی) در نجات زندگی این افراد از اهمیت خاصی برخوردار است.