آناتومی و عادات و رفتار موریانه ها

معرفی موریانه ها:

موریانه ها حشراتی هستند که در زیر راسته ایزوپترا طبقه بندی می شوند. این حشرات، تحت عنوان مورچه های سفید نیز شناخته می شود، در حالی که هیچ ارتباطی با مورچه ها ندارند.

زیر راسته ایزوپترا شامل هفت خانواده، در کل دنیاست. از مجموع این هفت خانواده، 2300 گونه به وجود آمده است. نکته دیگری که سبب شهرت موریانه ها شده، کلونی های عظیم آن ها است. این کلونی های بزرگ با جمعیت میلیونی، موریانه ها را به یکی از مخرب ترین آفات بدل کرده است.

تقسیم بندی اعضای کلونی موریانه:

در طبقه بندی اعضا در داخل هر کلونی، سه نوع موریانه متمایز، وجود دارد که عبارتند از:

1. موریانه های زایا یا موریانه های تولید مثل کننده
2. موریانه های کارگر
3. موریانه های سرباز

موریانه های دارای قابلیت تولید مثل:

در یک کلونی موریانه هایی زندگی می کنند که وظیفه اصلی آن ها ازدیاد نسل از طریق تولید مثل است.

از نظر تولید مثل، در هر کلونی دو دسته موریانه نابارور و موریانه زایا، زندگی می کنند. موریانه های نابارور، بخش عمده کلونی را تشکیل می دهند و بارورها تحت عنوان شاه و ملکه، شناخته می شوند.

موریانه های باروری که به بلوغ کامل رسیده اند، دارای بال های توسعه یافته هستند. این موریانه ها بدنی تیره رنگ و توسعه یافته ترین بال ها را در میان اعضای کلونی دارند. بال به موریانه های زایا کمک می کند در فصل جفتگیری، جفت مناسب خود را بیابند. در فصل جفتگیری هر شاه و ملکه ای که با یکدیگر جفت گیری می کنند، کلونی جدیدی تشکیل می دهند.

پس از جفتگیری، شاه و ملکه بال هایشان را از دست می دهند. این دو موریانه خود را برای مراقبت از اولین گروه موریانه ها آماده می کنند. پس از باروری، ملکه به شکل شبانه روزی، تخمگذاری می کند تا جمعیت کلونی را گسترش دهد.

موریانه های نابارور:

موریانه های کارگر، کوچکترین نوع موریانه های نابارور هستند. این موریانه ها به رنگ سفید کمرنگ و شفاف دیده می شوند. مورچه های کارگر ممکن است فاقد چشم یا دارای چشمانی کوچک باشند.

موریانه های سرباز:

موریانه های سرباز، نوع دیگری از موریانه های نابارور هستند. سربازها با داشتن آرواره های بزرگ و رنگ تیره تر، به راحتی از کارگرها قابل تشخیص می باشند.

این موریانه ها از آرواره های بزرگ مخصوص جویدن خود، برای دفاع از کلونی استفاده می کنند. گونه های موریانه، نیمه دگردیس هستند یعنی اینکه این حشرات فاقد دگردیسی کامل می باشند.

اثرات آب و هوا به روی رفتار موریانه ها:

موریانه ها همانند بیشتر حشرات، برای بقاء آب و هوای گرم و مرطوب را ترجیح می دهند. این حشرات، در طول بهار و تابستان فعال تر می شوند. یافتن موریانه طی این فصول، به آسانی پیدا کردن یک درخت است.

گرما باعث می شود حتی کم جمعیت ترین کلونی های موریانه نیز، قادر به ادامه حیات باشند. چرا که، کلید رشد جمعیت آن ها غذا، آب و گرما است. گرما در رشد موریانه های نوزاد نیز عامل کلیدی می باشد.

پس از تکثیر موریانه ها در فصول گرم، هنگام پاییز و زمستان، موریانه ها به اطراف یا درون خانه ها نفوذ می کنند. گرمای خانه می تواند پناهگاه مناسبی برای سکونت آن ها در طول فصول سرد سال باشد. وجود منابع غذایی و رطوبت لازم برای موریانه ها، عامل دیگری است که سبب جذب این حشرات به خانه ها می شود.

موریانه ها در زمستان نمو نمی یابند. در این زمان از سال یافتن موریانه در طبیعت سخت تر می شود. زیرا بیشتر جمعیت موریانه ها برای فرار از سرمای زمستان به اعماق زمین می روند یا از سرما می میرند.

موریانه ها هر ساله خسارات سنگینی به سازه ها و ساختارهای چوبی وارد می کنند. تعمیر این خسارات، هزینه سنگینی بر می دارند. از این رو، پیدا کردن و از بین بردن موریانه ها، اهمیت زیادی دارد. مشکل این است که این موجودات در خاک اطراف، پی خانه یا داخل چوب زندگی می کنند. در نتیجه یافتن این آفات کار بسیار سختی است. با این حال، گاهی اوقات و در شرایط مناسب، امکان دارد بتوانید موریانه ها را بیابید.

در این قسمت از مقاله، اطلاعاتی که شما را در یافتن موریانه ها یاری خواهد نمود، شرح خواهیم داد.

ویژگی های ریخت شناسی موریانه ها

شناسایی پایه ای:

همانطور که پیشتر نیز گفته شد، همه موریانه ها فارغ از این که از چه طبقه یا گونه ای باشند، حشره هستند. در نتیجه، صرف نظر از گونه، جنس و طبقه بندی موریانه ها، بعضی خصوصیات حشرات، در آن ها مشهود است.

این ویژگی های مختص حشرات که در موریانه ها نیز به چشم می خورند، عبارتند از:

• دارا بودن دو شاخک بر روی سر
• دارا بودن شش پای بند بند
• بدنی که از سر، قفسه سینه و بخش شکمی تشکیل شده است

شاخک موریانه:

شاخک های موریانه شبیه به رشته ای است که از کنار هم قرار گرفتن تعدادی توپ ریز بوجود آمده است. این دو شاخک از دو طرف سر موریانه به صورت دو منحنی باریک یا دو خط صاف، بیرون آمده اند.

پاهای موریانه:

ممکن است شش پای موریانه از نظر ظاهری با یکدیگر متفاوت باشند. اما چیزی که همیشه یکسان است این است که همیشه دو پا از قسمت سینه و 4 پای دیگر، از بخش شکمی بیرون می زنند. توجه به این مسئله، تعیین محل قفسه سینه و بخش شکمی را نیز آسانتر می کند.

بدن موریانه ها:

موریانه ها برخلاف مورچه ها، بدن سه قسمتی مجزا ندارند. در واقع قفسه سینه و بخش شکمی موریانه ها به صورت مجزا قابل تشخیص نیست بلکه به صورت یکپارچه به نظر می رسد. بدین ترتیب بدن موریانه ها فقط شامل دو بخش قابل تشخیص سر و بدن، دیده می شود.

چگونه اعضای مختلف کلونی موریانه را شناسایی کنیم؟

تشخیص اعضای مختلف موجود در یک کلونی موریانه با توجه به ویژگی های ظاهری و رفتاری آن ها امکان پذیر است. بنابراین در ادامه با دقت بیشتر به بررسی ظاهر اعضای کلونی موریانه خواهیم پرداخت.

ملکه موریانه:

محل زندگی ملکه

احتمال اینکه بتوان یک موریانه ملکه را از نزدیک دید، بسیار پایین است. اغلب، ملکه پس از بارور شدن، برای تخمگذاری به قلب کلونی رفته و در آنجا به زندگی خود ادامه می دهد. گاهی برای یافتن ملکه کلونی موریانه موجود در خانه، تخریب دیوارها و پی ساختمان، الزامی می شود.

در کلونی های موجود در خاک حیاط نیز، حفر یک حفره بزرگ در باغچه می تواند به یافتن ملکه موریانه کمک کند. در غیر این صورت، ملکه از دید پنهان مانده و به تخمگذاری ادامه می دهد.

ویژگی های ظاهری ملکه

اگر شرایطی پیش بیاید که ملکه موریانه در معرض دید، قرار بگیرد، تشخیص آن در کلونی کار سختی نخواهد بود. هر چقدر روند تخمگذاری ملکه طولانی تر شود، شکم او به همان نسبت بزرگ تر می شود. 

در اصل، ملکه در مقایسه با موریانه های کارگر و سربازی که در اطرافش هستند؛ غول پیکر به نظر می رسد. سر و سینه ملکه برخلاف بخش شکمی آن، اندازه نرمالی دارند. بخش شکمی ملکه، شبیه حلزون ورم کرده ای به طول تقریبی 2.5 سانتیمتر است.

 اغلب بر روی شکم کمرنگ ملکه، خطوط قهوه ای تیره و مجزا، قابل تشخیص هستند.

موریانه کارگر:

احتمال دیدن موریانه های کارگر، همواره بیشتر از دیدن سایر انواع موریانه ها است. کارگرها همان موریانه های نفوذ کرده به داخل خانه ها هستند، که چوب های موجود در خانه را می جوند.

موریانه های کارگر، اغلب هنگام نوسازی خانه یا هنگام خارج کردن کنده های درختان مرده از خاک، دیده می شوند. این گروه از موریانه ها به طور کلی کمرنگ و لاغر هستند و ویژگی خاصی ندارد.

کارگرها در نگاه اول و از دور، شبیه لارو به نظر می رسند ولی از نزدیک به راحتی می توان شش پا و دو شاخک آن را تشخیص داد. این موریانه‌ها پوستی نیمه شفاف دارند و چون سرشان، فقط کمی کوچکتر از شکمشان است، شبیه قطره اشک دیده می‌شوند.

موریانه های سرباز:

سربازها موریانه هایی هستند که وظیفه محافظت از لانه را به عهده دارند. در صورت تخریب کلونی موریانه ها، دیدن سربازها نیز امکان پذیر است. قابل توجه ترین ویژگی این موریانه ها سر آن ها می باشد.

سر موریانه های سرباز، به رنگ زرد تیره و دارای نوارهای قهوه ای تیره دیده می شود. موریانه های سرباز ظاهری شبیه به گوش خیزک ها دارند با این تفاوت که گوش خیزک ها بسیار بزرگتر هستند. همچنین اندام های آرواره مانند گوش خیزک ها، روی شکمشان قرار دارد نه در قسمت سر این حشرات.

موریانه های بالدار:

این نوع موریانه ها بر خلاف سه گروه دیگر، اغلب در معرض دیده شدن قرار دارند. پس از رشد و گسترش کلونی، ملکه شروع به تولید موریانه های مولد می کند. این موریانه های مولد علاوه بر قابلیت تولید مثل، بالدار هستند و توانایی پرواز دارند.

این موریانه ها با بال متولد می شوند و دارای چهار بال بزرگ سفید رنگ در پشت خود هستند. اندازه بال این موریانه ها، دو برابر بدن کوچکشان است. بیشتر موریانه های بالدار، سیاه رنگ هستند اما بعضی از گونه ها به رنگ قهوه ای نیز دیده می شوند.

موریانه های بالدار به صورت دسته جمعی پرواز می کنند و به تعداد زیاد در اطراف دیوارهای بیرونی و پنجره ها، ظاهر می شوند. اغلب، مشاهده موریانه های بالدار به معنی وجود یک کلونی موریانه توسعه یافته، در نزدیکی آن محدوده می باشد.