رتیل‌ها و عنکبوت شتری
حدود ۱۰ سال قبل برای نخستین بار حیوان ترسناکی را در برگجون دیدم. داخل انبار خانه‌ی واقع در پشت‌بالابا. این درحالی بود که ۳۵ سال از حضورم در برگجون می‌گذشت و تا آن زمان نمونه‌ی این حیوان را ندیده بودم. بسیار ترسیده بودم. زیرا وجود این حیوان ترسناک که تصور می‌کردم نوعی رتیل است در داخل ساختمان مسکونی برایم هشداری جدی بود.
بدون آن‌که موضوع را به همسر و فرزندانم بگویم تحقیقی درمورد رتیل‌ها داشتم تا بتوانم راهی برای مبارزه با آنها و از بین بردنشان بیابم، اثرات گزیدگی آنها را بشناسم و روش‌های امدادرسانی به فرد گزیده شده را فراگیرم.
امروزه با توسعه بافت مسکونی روستا و رواج شدید ویلاسازی و ساخت‌وساز در باغ‌ها و مزارع و کوه‌ها، احتمال حضور انواع حشرات و بندپایان و جانوران موذی مانند عنکبوت‌ها و رتیل‌ها و مار و عقرب در خانه‌ها زیاد شده است و لازم است در این زمینه دقت کافی و پیشگیری‌های لازم به عمل آید. آنچه در پی می‌آید یافته‌های نگارنده از منابع اینترنتی (پرتال آسمونی، خبر فارسی، ویکی‌پدیا و …) و یافته‌های شخصی در روستای برگجهان است که در این ارتباط ارایه می‌شود. به امید آن که در آینده این نوع هشدارها و تحقیقات به صورت دقیق‌تر و متنوع‌تر (مانند موضوعات مربوط به انواع مارهای سمی) تدوین و ارایه گردد.
رده عنکبوتیان ( Arachnid )شامل عنکبوت‌ها، رتیل‌ها، عقرب‌ها، کنه‌ها، هیره‌ها، و … است. عنکبوت‌ها در کنترل بیولوژیکی و تعادل جمعیت حشرات و دفع آفات نباتی نقش ویژه‌ای بازی می‌کنند و خود غذای پرندگان، زنبورها و بسیاری از موجودات دیگر می‌باشند. عنکبوت‌ها بر خلاف حشرات که شش پا دارند دارای هشت پا هستند. بدن عنکبوت‌ها از دو قسمت سر و سینه تشکیل شده‌است و برخلاف حشرات فاقد بخش میانی سینه است. عنکبوت‌ها شاخک ندارند و در جلو سر دوجفت زائده به نام‌های کلیسر و پدی‌پالپ قرار گرفته است. زائده بزرگتر برای گرفتن شکار به‌کار می‌رود و به یک پنجه ختم می‌شود که در آن یک تیغه تیز وجود دارد که با آن ابتدا شکار را زخمی و سریعا سم را در این زخم می‌ریزد. تیغه‌ها دارای سوراخ بسیار ظریفی هستند که به کیسه سم ارتباط دارد.. تقریبا تمامی عنکبوت‌ها دارای سم هستند و شیوه یکسانی برای سمی کردن شکار بکار می‌برند.
اکثر عنکبوت‌ها تار می‌تنند که معمولاً به صورت رشته‌ای پروتئینی از غده‌های تارتنِ انتهای شکم آنها ترشح می‌شود. بسیاری از گونه‌ها از تار برای شکار استفاده می‌کنند؛ به این صورت که توری یا پرده‌ای می‌تنند که حشرات در آن به دام می‌افتند؛ از تار برای بالا رفتن از جایی، ایجاد دیوارهای هموار در لانه‌های زیرزمینی، ساختن ساک تخم، درپیچیدن صید، و نگهداری موقت اسپرم، و خیلی کارهای دیگر استفاده می‌شود. گونه‌های فراوانی هم هستند که آزاد شکار می‌کنند. برخی گونه‌های عنکبوت بسیار سمی و خطرناک اند و زهرشان آن قدر قوی است که می‌تواند انسان را بکُشد. عنکبوت بیوه سیاه، عنکبوت تورقیفی سیدنی و… از گونه‌های خطرناک عنکبوت اند. غالبا سم عنکبوت‌ها و به ویژه مقدار این سم‌ها برای انسان بی‌خطر است.
رتیل نام عمومی خانواده‌ای از عنکبوت‌هاست که بیشتر در مناطق گرمسیری و بیابانی یافت می‌شوند. تمامی گونه‌های رتیل شکارچی هستند و بیشتر با استفاده از کمین به شکار می‌پردازند. بزرگترین گونه رتیل‌ها می‌توانند موش‌ها و حتی پرندگان کوچک را شکار کنند. رتیل‌ها موجوداتی با جثه نه چندان بزرگ ولی با آرواره‌های قوی هستند که قادرشان می‌کند، طعمه‌های هم اندازه خودشان را به راحتی کشته و بخورند. رتیل‌ها نیز مانند سایر عنکبوتیان دارای ۴ جفت پا هستند که آنها را قادر می‌کند با سرعت بسیار زیاد بدوند.
بسته به نوع گونه اندازه رتیل‌ها از ۲٫۵ تا ۳۰ سانتی‌متر متغیر است. بزرگترین گونه رتیل غول‌پیکر پرنده‌خوار است که در حدود ۳۰ سانتی متر طول و ۱۷۰ گرم وزن دارد. این گونه در جنگلهای بارانی آمریکای شمالی یافت می‌شود. غذای رتیل‌ها را حشرات کوچک از قبیل موریانه‌ها، سوسک‌ها، و بندپایانی مانند انواع عقرب‌ها، هزارپایان، عنکبوت‌ها و انواع دیگر حیوانات مانند خزندگان کوچک (مارمولک‌ها و مارهای کوچک)، قورباغه‌ها، پرنده‌ها و حتی خفاش‌ها و موش‌های کوچک تشکیل می‌دهد.
رتیل، عنکبوت چاق و پشمالویی است که نسبت به سایر عنکبوت‌ها، ترس بیشتری در مردم ایجاد کرده است. رتیل به رنگ‌های مختلف زرد، زرد پررنگ، قهوه‌ای کمرنگ و خرمالویی تند مایل به سیاه وجود دارد و پشم‌های آن، گاهی خیلی کوتاه و گاهی کمی بلند می‌باشد.
قلاب‌هایی که در انتهای پاهای رتیل قرار دارد به آنها کمک می‌کند که از سطوح عمومی به راحتی بالا رفته و خود را به سقف برسانند. به اشتباه تصور می شود رتیل حتماً باید از سقف بیافتد تا بگزد. همچنین گفته می‌شود که رتیل‌ها به سمت نور لامپ یا آتش جذب می‌شوند که در واقع این نور نیست که آنها را جذب می‌کند، بلکه حشراتی هستند که به طرف نور جذب شده‌اند و رتیل‌ها را که شکارچی آنها هستند به طرف خود می‌کشند.
بیشتر رتیل‌ها برای انسان‌ها بی‌خطر می‌باشند و حتی برخی از گونه‌های آنها به عنوان جانور خانگی به‌شمار می‌آیند، در حالی که هنوز آمار دقیقی از میزان آمار مرگ و میر انسانی ناشی از نیش رتیل در دست نیست. نیش رتیل زهری دارد که گاهی می‌تواند ناراحتی‌های شدیدی در طی یک دوره چند روزه به وجود بیاورد.
زیستگاه رتیل‌ها
در دوران طولانی و گذر هزاران سال عنکبوت‌ها تنوع شگفت‌‌انگیزی پیدا کرده‌اند، به طوری که در حال حاضر بیش از ۴۰ هزار گونه عنکبوت در سطح کره زمین پراکنده است، از مناطق استوایی و جنگلی تا بیابان‌های خشک و لم یزرع. تنها جایی که عنکبوت‌ها حضور ندارند قطب شمال و جنوب و قله کوههای بلند و زیر آب اقیانوس‌هاست. حتی چند گونه عنکبوت در کناره اقیانوس‌ها، لای صخره‌ها و شکاف جزیره‌های مرجانی زندگی می‌کنند.
در ایران رتیل‌ها بیشتر در مناطق گرم و خشک و بیابانی یافت می‌شوند و در نقاط مختلف کشور آنها را به اسامی مختلف می‌شناسند که از آن جمله شترزنک به معنای گزنده شتر است. گذشتگان باور داشتند آنها شترها را در خواب گاز می‌گیرند که البته چنین اتفاقی نادر بوده و یک باور رایج اشتباه است.
سم رتیل و اقدامات پس از گزیدگی
علی‌رغم قیافه‌ی ترسناک رتیل‌های بزرگ، این جانوران معمولا حمله نمی‌کنند، اما وقتی مورد تهدید قرار گیرند عقب می‌نشینند و حالتی شبیه به حمله به خود می‌گیرند که بیشتر جنبه تهدید دارد. البته اگر انسانی را گاز بگیرند دردناک است زیرا نیش‌های بلند دارند که با نیش بسیاری از انواع مار برابری می‌کند. بعضی اوقات مریضی شدید در اثر گزش رتیل دیده شده و سرگیجه و تهوع برای شش تا هشت ساعت پس از گزیدگی گزارش شده است.
رتیل‌ها به گزش‌های دردناک مشهور هستند ولی واقعیت این است که وجود آرواره‌های قوی و انتقال بیماری‌های میکروبی از قبیل قانقاریا و کزاز از طریق عمل گزش به انسان بوده که به اشتباه عوارض ناشی از آن را مردمان قدیم به سم یا زهر در رتیل نسبت می‌دادند.